Dişler Hakkında
Dişin ağız içinde görülebilen kısmı kron olarak adlandırılır. Kron dişin toplam uzunluğunun üçte birini oluşturur. Dişeti içine giren ve diş etinin çevrelediği kısım boyun bölgesidir. Dişin ağız içinde görülmeyen, çene kemiği içindeki kısım ise diş köküdür. Diş kökü dişin toplam uzunluğunun üçte ikisini oluşturur. Dişler mine, dentin, sement ve diş pulpasından (diş özü) oluşur.
DİŞ MİNESİ
Dişin kronu (ağız içinde görülebilen kısmı) diş minesi ile örtülüdür. Diş minesi, vücuttaki en sert dokudur. Diş minesinin görevlerini yerine getirebilmesi için, sert olması gerekir. Diş minesi, dişin iç kısımlarında bulunan hassas dokuları korur. Bu nedenle diş minesinin ağızda bulunan enzimlere, asitlere ve koroziv maddelere karşı dirençli olması gerekir. Aynı zamanda yüksek ısı farklılıklarında da diş minesi sertliğini korur. Bu sayede dondurma da yeseniz, sıcak kahve de içseniz diş minesi kırılmaz.
DENTİN
Dentin diş minesinin altındaki tabakadır. Diş minesi kadar sert değildir. Isıya ve dokunmaya karşı duyarlıdır. Dentin, yetişkin bir insan dişinin %75 ini oluşturur. Dentin dişin kron kısmında diş minesi ile örtülüyken, dişin kök kısmında sement ile örtülüdür. Ayrıca dentinin içerdiği tamir hücreleri sayesinde, yeniden dentin dokusu oluşturabilme özelliği vardır.
DİŞ PULPASI (DİŞ ÖZÜ)
Diş pulpası dişin en iç kısmındaki yumuşak dokuya verilen addır. Kan damarları ve sinirlerden oluşur. Kan damarları dentinin beslenmesini sağlarken, sinirler sıcak, soğuk, basınç gibi duyuların algılanmasını sağlar.
SEMENT
Dişin kökü sement tabakası ile örtülüdür. Sement ince ve kemiksi bir tabakadır, diş minesi kadar sert değildir. Sementin görevi, diş kökünün çene kemiğine tutunmasını sağlamaktır.
DİŞLER NE İŞE YARAR?
Dişler sindirim sisteminin bir parçasıdır. Dişler, besinlerin koparılmasını ve ezilip parçalanmasını sağlar.
Dişler konuşmaya yardımcı olur. Dişler seslerin doğru bir şekilde çıkmasını sağlar.
Dişlerin estetik fonksiyonları vardır. Dişler bir insanın görünümüne büyük katkıda bulunur.
Dişler, etrafındaki destek dokuları korur ve gelişmelerini sağlar.
Dişler görevlerine göre farklılaşmıştır.
Kesici Dişler:
Alt ve üst çenedeki ön dişler kesici diş olarak adlandırılır. Adından da anlaşılacağı gibi, kesici dişler besinlerin kesilmesini sağlarlar. 4 tane alt çenede 4 tane de üst çenede olmak üzere, bir ağızda toplam 8 tane kesici diş vardır.
Köpek Dişleri:
Kesici dişlerin hemen yanında, ağzın köşe bölgelerinde yer alan dişlerdir. Diş hekimliğinde kanin dişi olarak adlandırılırlar. Köpek dişleri besinlerin koparılmasını sağlarlar. 2 tane üst çenede, 2 tane alt çenede olmak üzere, bir ağızda toplam 4 tane köpek dişi vardır.
Azı Dişleri:
Köpek dişlerinin hemen arkasında yer alan dişlerdir. Küçük ve büyük azı olmak üzere 2 tip azı dişi vardır. Çiğneme fonksiyonu azı dişleri bölgesinde gerçekleşir. Her bir yarım çenede 2 küçük azı, 3 büyük azı dişi olmak üzere, bir ağızda toplam olarak 20 tane azı dişi bulunur. 20 yaş dişleri (akıl dişleri) de azı dişleri sı
nıfına girer.
DİŞLERİN KONUŞMAYA ETKİSİ
Konuşma ikili ilişkilerde son derece önemli bir fonksiyondur. Düzgün konuşmada dişlerin de rolü vardır. Örneğin;
Z ve S seslerinde dilin ucu üst kesici dişlerin palatinal (damak tarafındaki) yüzeyine, dilin yan kenarları da damağın yan kenarlarına ve üst büyük azı dişlerinin palatinal yüzeyine temas eder.
N sesinde, dilin ucu üst kesici dişlerin palatinal yüzeyine, dilin kenarları da damağın yan bölgelerine temas eder.
V ve F seslerinde, üst kesici dişlerin kenarları alt dudağa temas eder.
D ve T seslerinde, dilin ucu üst kesici dişlerin palatinal eğiminden destek alır.
DİŞLERİN OLUŞUMU NE ZAMAN BAŞLAR?
Dişlerin gelişimine ait ilk belirtiler hamileliğin 6. haftasında görülmektedir. 7. haftadan itibaren dişlerin taslakları yavaş yavaş belirmeye başlar.
HANGİ DİŞ NE ZAMAN ÇIKAR?
İlk dişler bebek yaklaşık 6 aylıkken çıkar. Üst çenede ya da alt çenede, kesici dişlerden biri ilk olarak ağız ortamına sürer. Dişlerin sürme zamanı kişiden kişiye değişir. Bunun tıbbi bir önemi yoktur. Ağız ortamına en son süren dişler ise 20 yaş dişleridir. Hangi dişin kaç yaşında çıktığını özetlemek için aşağıda bir tablo hazırlanmıştır. Ancak, biraz önce de belirtildiği gibi sürme zamanı kişiden kişiye değişebildiği için tablodaki değerler ortalama değerlerdir.
DİŞ GELİŞİMİ EL BECERİSİ GELİŞİM
4 – 24 AY
Yaklaşık 4 aylıkken ilk diş belirir. Fırçalamayı ebeveynlar gerçekleştirir. Ebeveynlere yönelik tasarım
2 – 4 YAŞ
Bu dönemin sonuna kadar 20 süt dişinin tamamı çıkmış olur. Çocuklar kendi kendilerine fırçalamaya çalışrlar ama ebeveynlerin yardım etmesi gerekir. Çocukların ilgisini çeken neşeli çizgi karakterler bu aşama için uygundur.
5 – 7 YAŞ
İlk kalıcı azı dişleri ortaya çıkar ve süt dişleri düşer. Çocuklar kendi kendilerine fırçalarken, ebeveynler onlara nezaret eder. Çocukların ilgisini çeken neşeli çizgi karakterler bu aşama için uygundur.